W naszym poprzednim artykule z tej serii przytoczyliśmy jedno z najciekawszych zagadnień wchodzących w skład pierwszego bloku tematycznego, którego opanowanie jest niezbędne, aby uzyskać satysfakcjonujący wynik z testu z wiedzy o przedsiębiorczości. Dzisiaj na warsztat weźmiemy drugi z nich, który wchodzi w skład zagadnienia „makrouwarunkowania przedsiębiorczości”, a w jego ramach konkretnie politykę pieniężną.
Makrouwarunkowania przedsiębiorczości: Polityka pieniężna – definicja
Polityka pieniężna jest, obok polityki fiskalnej, jednym z dwóch głównych obszarów tzw. polityki gospodarczej. Nadzoruje ją z reguły bank centralny, którym w Polsce jest naturalnie Narodowy Bank Polski. Instytucja ta pełni szereg niezwykle istotnych funkcji związanych z nadzorem nad systemem finansowym, jednak oprócz tego funkcjonuje również jako:
- bank banków (w ramach tej funkcji pomaga im chociażby w warunkach niewypłacalności pełniąc rolę tzw. pożyczkodawcy ostatniej instancji);
- banku państwa (prowadzi rachunku skarbowe, z których dokonywane są wydatki rządowe);
- banku emisyjnego (odpowiada za regulowanie podaży pieniądza – innymi słowy ilości środków w całej gospodarce, za pomocą których możemy dokonywać transakcji).
Zagadnienie bankowości centralnej jest na tyle obszerne, że należyte jego omówienie wymagałoby lektury paru książek. Ten artykuł skupi się na omówieniu roli banku emisyjnego. Przedstawimy tutaj fenomen określamy mianem procesu kreacji pieniądza.
Czym jest pieniądz?
W ekonomii istnieje kilka definicji pieniądza, które przyjęło się nazywać „agregatami pieniężnymi”. Najbardziej restrykcyjna z nich mówi, że pieniądzem są wyłącznie materialne środki płatnicze, tzn. monety i banknoty. Jednak w krajach wysoko rozwiniętych stanowią one mniej niż 10% łącznej ilości znaków płatniczych. Pozostała, większościowa część, to pieniądz niematerialny, bezgotówkowy, będący cyfrowymi zapisami na kontach i lokatach w bankach komercyjnych, w których obywatele i przedsiębiorstwa prowadzą swoje rachunki. Dziwi Cię to, jak niewiele pieniądza istnieje „fizycznie”? Pomyśl jednak, jak często transakcji dokonujemy płacąc kartą, telefonem czy przelewem – jest to zwyczajnie wygodniejsze, nie ma zatem nic dziwnego w tym, że gotówka powoli odchodzi do lamusa.
Skąd bierze się pieniądz?
Zarówno pieniądz materialny, jak i niematerialny powstają w drodze kreacji, jednak gotówkowy w formie kreacji pierwotnej, z kolei bezgotówkowy jako wynik kreacji wtórnej.
Kreacja pierwotna to wprowadzenie przez Narodowy Bank Polski do obiegu gotówki. Dzieje się to na różne sposoby – poprzez tzw. operacje otwartego rynku, czyli skupowanie od banków komercyjnych papierów wartościowych, jak i udzielanie kredytów różnym instytucjom finansowym, czy też w wyniku bardziej skomplikowanych operacji.
Dużo ciekawszy i jednocześnie bardziej skomplikowany jest proces kreacji pierwotnej, który przedstawia poniższy schemat:
Załóżmy, że Klient A decyduje się wpłacić 1000 zł w gotówce na swój rachunek w banku komercyjnym 1. Otrzymuje z tego tytułu niewielkie odsetki, które są kosztem dla banku. Banki zarabiają głównie poprzez odsetki otrzymywane od udzielonych kredytów – bank komercyjny 1 nie może jednak udzielić kredytu na całą kwotę, w którą przed chwilą zasilił go Klient A, ponieważ ciąży na nim obowiązek odprowadzania tzw. rezerwy obowiązkowej – załóżmy, że jej stopa będzie wynosiła 10%. Oznacza to, że na akcję kredytową można przeznaczyć tylko pozostałe 900 zł.
Zatrzymajmy się na moment w chwili, w której Klientowi B został udzielony kredyt na kwotę 900 zł. Ile wynosi teraz podaż pieniądza w tym przykładzie?
Należy sobie odpowiedzieć na dwa pytania:
- Ile wynosi podaż pieniądza gotówkowego? Jest to wciąż te same 1000 zł – 900 zł posiada Klient B, 100 zł natomiast leży w banku centralnym. Pamiętaj, że banki komercyjne nie mają możliwości „dodrukowywania pieniądza”, wobec tego gotówki w tym przykładzie nie będzie przybywać.
- Ile wynosi podaż pieniądza bezgotówkowego? Jest to również 1000 zł, właśnie tyle na rachunku ma Klient A w banku komercyjnym 1. Może wykorzystać tę kwotę na wszelkie płatności bezgotówkowe. Problem pojawiłby się w momencie, w którym chciałby tę kwotę w całości wypłacić, ponieważ bank komercyjny 1 przecież już udzielił z niej w większości kredytu! Jednak jest to zagadnienie na osobny artykuł.
Reasumując, podaż pieniądza wynosi obecnie 2000 zł.
Idąc dalej – Klient B wziął kredyt najpewniej po to, by coś kupić – powiedzmy, że od Klienta C z zamiarem przeznaczenia na ten cel całości kwoty kredytu. Klientowi C wygodniej jest wpłacić tę kwotę do swojego banku (komercyjnego 2, lub jakiegokolwiek innego, może to być również bank komercyjny 1) i schemat się powtarza! 10% zostaje przekazanych na rezerwę, z pozostałej części, czyli 810 zł, zostaje udzielony kredyt.
Stop! Ile teraz wynosi podaż pieniądza?
- Gotówkowego wciąż tyle samo, tj. 1000 zł
- Bezgotówkowego z kolei 1000 (na rachunku klienta A) + 900 (na rachunku klienta B), zatem łącznie 1900 zł!
Zauważ, że proces kreacji wtórnej powoduje przyrost wyłącznie podaży pieniądza niematerialnego, dlatego jest go tak dużo w porównaniu do gotówki!
Pytanie zatem jak długo ten proces będzie trwał i ile łącznie pieniądza wykreuje? Osoby biegłe w matematyce mogą odczytać w tym procesie sumę szeregu geometrycznego, nie jest to jednak wiedza niezbędna, wystarczy skorzystać z prostego wzoru:
Gdzie:
M1 – sumaryczna podaż pieniądza
M0 – baza monetarna, czyli początkowa ilość pieniądza gotówkowego (w naszym przykładzie 1000 zł)
m – mnożnik kreacji pieniądza, który oblicza się ze wzoru:
gdzie:
r – stopa rezerwy obowiązkowej (w naszym przykładzie 10%, czyli 0,1)
Możemy zatem podstawiać!
Podaż pieniądza w tym przykładzie wyniesie aż 10 000 zł! Ile w tej podaży będzie wynosił pieniądz gotówkowy? Tyle, co na początku – pamiętaj, że banki komercyjne nie mogą go dodrukować, jest to zatem ten sam 1000 zł. Cała reszta wobec tego to pieniądz niematerialny, opiewający na kwotę 9000 zł.
Podsumowanie – makrouwarunkowania przedsiębiorczości na teście SGH
To tylko jedno z zagadnień wchodzących w skład dość trudnego działu, jakim są „Makrouwarunkowania przedsiębiorczości”. Jeśli szukasz profesjonalnych materiałów dydaktycznych oraz klarownego wytłumaczenia nawet najbardziej skomplikowanych zagadnień – już teraz przystąp do kursu EduFactory i zyskaj gwarancję świetnego wyniku na Teście!
Chcesz dowiedzieć się, czego jeszcze możesz spodziewać się na teście, poza tematem „makrouwarunkowania przedsiębiorczości”?
Sprawdź – napisaliśmy o tym na naszym blogu:
- [1/5] Psychologiczne i socjologiczne uwarunkowania przedsiębiorczości
- [3/5] Przedsiębiorczość w rodzinie
- [4/5] Zachowania przedsiębiorcze w przedsiębiorstwie
- [5/5] Zachowania przedsiębiorcze na rzecz środowiska lokalnego
- [1/3] Zadania obliczeniowe – popyt i podaż
- [2/3] Zadania obliczeniowe – opłacalność inwestycji
- [3/3] Zadania obliczeniowe – finanse przedsiębiorstwa
Grupa odnośnie rekrutacji
Chcesz być ze wszystkim na bieżąco? Dołącz do studenckiej grupy dotyczącej rekrutacji:
