Prawo pracy to jeden z fundamentów funkcjonowania gospodarki rynkowej – reguluje relacje między pracodawcą a pracownikiem. Znajomość jego podstaw to obowiązek nie tylko każdego przedsiębiorcy, ale też… kandydata na test wstępny SGH. Sprawdź, co powinieneś wiedzieć, zanim usiądziesz do testu wiedzy o przedsiębiorczości!
Co to jest prawo pracy?
Prawo pracy to dział prawa, który normuje stosunki między pracownikiem a pracodawcą. Jego głównym źródłem w Polsce jest Kodeks pracy, ale oprócz niego obowiązują także m.in. układy zbiorowe pracy, regulaminy wewnętrzne i ustawy szczególne (np. o związkach zawodowych).
Rodzaje umów – nie każda „umowa” to umowa o pracę
W polskim prawie funkcjonują różne formy zatrudnienia – nie wszystkie dają takie same prawa i obowiązki pracownika. Warto znać różnicę między umowami o pracę a umowami cywilnoprawnymi, ponieważ jest to często poruszane zagadnienie na testach.
Umowy o pracę (regulowane przez Kodeks pracy)
To najbardziej stabilna forma zatrudnienia, objęta ochroną wynikającą z prawa pracy. Pracodawca ma wobec pracownika szereg obowiązków (np. zgłoszenie do ZUS, zapewnienie urlopu, BHP). Wśród umów o pracę wyróżniamy:
Umowa na okres próbny
- Zawarta maksymalnie 3 miesiące.
- Ma na celu sprawdzenie kwalifikacji pracownika i jego przydatności.
Umowa na czas określony
- Może być zawarta maksymalnie 3 razy na łączny okres do 33 miesięcy.
- Po tym czasie automatycznie przekształca się w umowę na czas nieokreślony.
Umowa na czas nieokreślony
- Daje największą ochronę pracownika.
- Wymaga uzasadnienia wypowiedzenia (jeśli składane jest przez pracodawcę).
Umowy cywilnoprawne (regulowane przez Kodeks cywilny)
To tzw. „umowy nieetatowe” – nie tworzą stosunku pracy i nie dają prawa do urlopu czy zwolnienia lekarskiego, choć mogą podlegać ubezpieczeniom. Często stosowane w pracy dorywczej lub elastycznej. Rodzajami takich umów są:
Umowa zlecenia
- Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności (np. prowadzenie mediów społecznościowych).
- Może być odpłatna lub nieodpłatna.
- Zwykle objęta obowiązkiem składkowym ZUS.
Umowa o dzieło
- Zleceniobiorca wykonuje „dzieło” – np. projekt graficzny, tekst, utwór muzyczny.
- Efekt pracy musi być oznaczony i „skończony”.
- Nie podlega ZUS (poza wyjątkami, np. w sektorze publicznym).
Najważniejsze obowiązki pracodawcy – kodeks pracy
Źródło: www.pexels.com
Zatrudnienie pracownika to nie tylko podpisanie umowy i wypłacanie wynagrodzenia. Na pracodawcy spoczywa wiele konkretnych obowiązków, wynikających z przepisów prawa pracy. Ich niedopełnienie może skutkować odpowiedzialnością prawną, karami finansowymi, a nawet sporami sądowymi. Poniżej znajdziesz parę z nich, które z dużym prawdopodobieństwem mogą pojawić się także w pytaniach testowych:
- Zawarcie umowy o pracę na piśmie – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.
- Zgłoszenie pracownika do ZUS – w ciągu 7 dni od zatrudnienia.
- Wypłata wynagrodzenia w ustalonym terminie – co najmniej raz w miesiącu, nie później niż 10 dnia kolejnego miesiąca.
- Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz przeszkolenie pracownika.
- Umożliwienie korzystania z urlopu wypoczynkowego – zgodnie z Kodeksem pracy.
- Przeciwdziałanie dyskryminacji i mobbingowi – obowiązek wynikający z prawa pracy.
Prawa pracownika – urlop wypoczynkowy
Prawo do urlopu wypoczynkowego to jedno z podstawowych praw pracownika zawartych w kodeksie pracy. Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę nabywa prawo do urlopu z upływem 1 miesiąca pracy (w wymiarze proporcjonalnym). Wymiar urlopu zależy od stażu pracy (łącznie ze studiami!):
- 20 dni – jeśli staż pracy jest mniejszy niż 10 lat,
- 26 dni – jeśli staż pracy jest większy lub równy 10 lat.
Urlop jest płatny, nie może być zastąpiony ekwiwalentem pieniężnym (z wyjątkiem rozwiązania umowy). Pracownik ma prawo do nieprzerwanego wypoczynku – pracodawca nie może arbitralnie dzielić urlopu.
Prawo pracy – podsumowanie
Prawo pracy to temat, który każdy przyszły przedsiębiorca i kandydat na SGH powinien mieć w małym palcu. Znajomość podstawowych obowiązków pracodawcy, różnic między umowami czy zasad dotyczących urlopów to nie tylko klucz do dobrego wyniku na teście, ale też do świadomego funkcjonowania na rynku pracy. Jeśli chcesz kompleksowo przygotować się na wszystkie niespodzianki, z którymi możesz się spotkać na teście z wiedzy o przedsiębiorczości, to już dziś zapisz się na najbardziej skuteczne w Polsce kursy EduFactory!
